Η “ΚΥΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ” ΜΠΗΚΕ . . . ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΟ ΑΓΑΛΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ ΤΟΥ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ, ΔΙΗΝΥΣΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΚΑΘΩΣ ΠΑΡΕΜΕΙΝΕ “ΚΡΥΜΜΕΝΟ” ΕΠΙ 33 ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ. ΠΛΕΟΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΟΥΣΕΙΑΚΟ ΕΚΘΕΜΑ, ΑΝ ΚΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΜΑΚΡΥΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ!
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΑΞΙΑ ΧΡΗΖΟΥΝ ΔΙΕΡΕΥΝΥΣΗΣ. Η ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΕΙ ΤΟΝ ΜΟΧΛΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΚΑΠΑΝΗΣ, ΤΗΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΚΑΙ (ΙΣΩΣ) ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΠΟΥ ΤΟ ΓΕΝΝΗΣΕ.
Κείμενο: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης) εκ Δόξης ορμώμενος.
Το άγαλμα από τη Δόξα Διδυμοτείχου, εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείου Αλεξανδρούπολης από τις 25/6/2022.
Σημαντικό και σπάνιο εύρημα από την περιοχή του χωριού Δόξα του Διδυμοτείχου, του οποίου η αξία του δεν έχει εκτιμηθεί πλήρως.
Πρόκειται για μαρμάρινο κορμό αγάλματος μιας (προς το παρόν) άγνωστης γυναικείας μορφής. Το άγαλμα είναι σε φυσικό μέγεθος και η γυναικεία μορφή παρουσιάζεται ενδεδυμένη με χιτώνα ποδήρη (δηλαδή μακρύ χιτώνα που φτάνει μέχρι κάτω στα πόδια), καθώς και ιμάτιο.
Ο χιτώνας είναι ζωσμένος με ταινία που δένει με κόμπο κάτω από το στήθος της γυναίκας. Ενώ το ιμάτιο τυλίγεται στην πλάτη της και στο αριστερό της πλευρό και συγκρατείται μπροστά από το δεξί της χέρι, στο ύψος του μηρού.
Τέλος, το άγαλμα έχει χρονολογηθεί πως είναι έργο του 1ου ή 2ου αιώνα μ.Χ..
Αντίγραφο του αγάλματος (από γύψο) στην Αρχαιολογική Έκθεση Βορείου Έβρου (Σπήλαιο Τριγώνου).
Από το άγαλμα ελλείπει η κεφαλή και μέρη των άκρων, με αποτέλεσμα να μην έχει ακόμα προσδιοριστεί η μορφή που παρουσίαζε.
Ως πρώτη εκτίμηση είχε αποδοθεί πως, η απότμηση (σπάσιμο) της κεφαλής συνέβη περί τα 100 χρόνια πριν την ανάσυρση του μαρμάρινου έργου, από το έδαφος. Δηλαδή η αποτομή της κεφαλής προσδιορίζεται περί τα τέλη του 19ου αιώνα, εντός της τουρκοκρατίας.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΘΕΟΤΗΤΑ;
Η κομψή και ταυτόχρονα σεμνή ενδυμασία της μορφής, αλλά και η στάση του σώματος, οδηγούν στην εικασία πως πρόκειται μάλλον για θεότητα της Ελληνορωμαϊκής περιόδου.
Μία θεότητα που θα λατρευόταν σε κάποιο ιερό ή ναό της περιοχής, όπου θα ήταν τοποθετημένο σε βάθρο, όπως φανερώνει το κάτω μέρος του κορμού. Κατά μία υπόθεση θα μπορούσε να αποδοθεί πως παρουσιάζει τη Δήμητρα, τη θεά της γεωργίας, καθόσον αγάλαματά της παρουσιάζονται με ανάλογη αμφίεση, αλλά και της ασχολίας των κατοίκων με τη γεωργία, που θα έδινε μία επιπλέον σχέση τους με τη θεότητα.
ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ‘ΑΣΠΡΗ ΠΕΤΡΑ’
Το άγαλμα βρέθηκε το 1989 στην τοποθεσία “Τσιαΐρια” (= λιβάδια, βοσκοτόπια, από το τουρκικό çayır) περίπου 1 χλμ. δυτικά της Δόξας, από δύο κατοίκους της περιοχής, τον Σαράντη Κουτσουδόπουλο από την Δόξα και τον Κώστα Καραθανάση από την Μεγάλη Δοξιπάρα, ο οποίος ήταν και Γραμματέας της Κοινότητας Δόξας. Το άγαλμα βρέθηκε καταχωμένο στο έδαφος σε αγροτική τοποθεσία, από όπου εξείχε μόνον ο ένας του ώμος, που για χρόνια αποτελούσε και το ορόσημο μεταξύ κτημάτων (ως “άσπρη πέτρα”).
Με την εύρεση του αγάλματος (θέρος 1989) ενημερώθηκε η τότε Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων Θράκης (με έδρα την Κομοτηνή) και αυθημερόν ανασύρθηκε και μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής, όπου τοποθετήθηκε σε αποθήκη του Μουσείου.
ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ – ΟΧΙ ΡΩΜΑΪΚΟ
Στην τοποθεσία “Τσιαΐρια” της Δόξας, σύμφωνα και με την Αρχαιολογική Υπηρεσία, αλλά και από επιφανειακές έρευνες, προσδιορίστηκε η ύπαρξη αρχαίου οικισμού (καταγράφεται ως “πόλη”) τουλάχιστον της ρωμαϊκής περιόδου, αλλά ίσως και παλαιότερης (Θρακικός οικισμός). Στο χάρτη των σημαντικών αρχαιολογικών θέσεων της Θράκης, καταγράφεται ως “θέση πόλης της ρωμαϊκής εποχής”. Διευκρινίζεται πως ο χαρακτηρισμός “ρωμαϊκής περιόδου”, αποδίδει αποκλειστικά την εποχή κατασκευής και όχι εθνικότητα, καθόσον θεωρείται βέβαιη η κατοίκηση της περιοχής από ντόπιο πληθυσμό.
ΣΤΟ ΠΑΛΙΟ ΧΩΡΙΟ
Σύμφωνα με την παράδοση των γηραιότερων κατοίκων της Δόξας, στα “Τσιαΐρια” ήταν το παλιό χωριό, το οποίο εγκαταλείφθηκε από τους προγόνους μας λόγω της επιδημίας πανώλης (πανούκλας), μάλλον την εποχή του Μεσαίωνα. Οι επιζήσαντες της επιδημίας του “Μαύρου Θανάτου”, μετοίκησαν ανατολικότερα στη νέα θέση κατά 1 χλμ, όπου δημιούργησαν το σημερινό οικισμό, που σήμερα ονομάζεται Δόξα.
Σε χάρτη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας η θέση που βρέθηκε το άγαλμα της Δόξας, ως πόλη της Ρωμαϊκής περιόδου.
Η εγγύτητα του αρχαίου οικισμού (όπου η τοποθεσία εύρεσης του αγάλματος) με τη θέση του ταφικού τύμβου Μικρής Δοξιπάρας (2-3 χλμ), η χρονολόγηση του αγάλματος την ίδια ακριβώς εποχή με τις ταφές του τύμβου, αλλά και οι ομοιότητες που παρουσιάζονται με τα εκεί ευρήματα, δίνουν ισχυρές ενδείξεις, ώστε να προσδιοριστεί ως τόπος κατοικίας των ενταφιασμένων του τύμβου, η αρχαία πόλη – οικισμός της Δόξας.
Ο Αρχαιολόγος Διαμαντής Τριαντάφυλλος που πραγματοποίησε την ανασκαφή στον τύμβο της Μ.Δοξιπάρας, αναφέρθηκε στον συσχετισμό του τύμβου με τον αρχαίο οικισμό και το άγαλμα από την περιοχή της Δόξας. Επίσης δήλωσε πως οι ενταφιασμένοι στον εν λόγω τύμβο (με άμαξες, άλογα, κλπ) ανήκαν στην ίδια επιφανή οικογένεια που προερχόταν από την πόλη της ίδια περιόδου που υπήρξε στην εν λόγω θέση δυτικά της Δόξας. (Ημερίδα “Αρχαιολογικοί Θησαυροί του Βορείου Έβρου”, Διδυμότειχο 27/11/2016. Διοργάνωση: Δήμος Διδυμοτείχου και Ιστορικός και Πολιτιστικός Σύλλογος “ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ-Γνώση και Δράση”)
ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ ΣΕ ΓΥΨΟ
Στα 33 χρόνια που το άγαλμα βρισκόταν κρυμμένο στα σκοτάδια των αποθηκών, από την Αρχαιολογική Υπηρεσία δημιουργήθηκε γύψινο αντίγραφό του, Το αντίγραφο αυτό εκτίθεται στην Αρχαιολογική Έκθεση του Βορείου Έβρου, στο χωριό Σπήλαιο Τριγώνου του Δήμου Ορεστιάδας.
ΟΝΟΜΑ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ
Έως ότου προσδιοριστεί η ταυτότητα της γυναικείας μορφής του αγάλματος και δεδομένης της υπόθεσης πως πρόκειται για θεότητα ή άλλη επιφανής γυναικεία μορφή, που τιμήθηκε από τους προγόνους μας, μπορούμε απλά να αποκαλούμε την εικονιζόμενη στο άγαλμα ως “ΚΥΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ”.
Η “Κυρία της Δόξας” στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης.
ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΛΟΤΑΧΩΣ !
Το μοναδικό αυτό άγαλμα, που δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί ως προς την ταυτότητά του και από το 1989 που βρέθηκε, παρέμεινε επί 33 χρόνια στην αποθήκη του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής, οπότε μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη και πλέον η “Κυρία της Δόξας” από τις 25 Ιουνίου 2022 που εγκαινιάστηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης, αποτελεί ένα από τα εκθέματα του. Θα το βρείτε να σας περιμένει στην θέση “Μορφές από μάρμαρο”.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ;
Παρότι που μετά από τόσα χρόνια το σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα της περιοχής μας, βρήκε μία μουσειακή στέγη, δημιούργησε αντικρουόμενα αισθήματα. Αφενός η ανάδειξη της μορφής του αγάλματος, καθώς και της ιστορικής αξίας του τόπου μας, αφετέρου δε η σχεδόν σίγουρη παραμονή του αγάλματος στο Μουσείο που φτιάχτηκε στην πρωτεύουσα του Νομού, εξανέμισε κάθε ελπίδα επιστροφής του στον τόπο που ανήκει.
Τώρα παρουσιάζεται μια εξαιρετική ευκαιρία για επιστροφή της “Κυρίας της Δόξας”, έστω και στο μουσειακό χώρο που ετοιμάζεται στον τύμβο της Μ.Δοξιπάρας. Μία ευκαιρία που μπορεί να δώσει έναυσμα στο συνδυασμό και τη μελέτη των δύο σημαντικών αρχαιολογικών χώρων (τύμβου Μ.Δοξιπάρας και οικισμού Δόξας) και γιατί όχι, αφορμή για περαιτέρω έρευνα που θα μπορέσει να αναδείξει τις πιθανές σχέσεις της ελληνορωμαϊκής πόλης στη Δόξα με την επίσης ίδιας εποχής, σημαντική Πλωτινόπολη του Διδυμοτείχου. Επιπλέον μπορεί να αποκαλύψει τον όχι και τόσο γνωστό και προβεβλημένο εμπορικό δρόμο “Αιγαίο – Έβρος ποταμός – Πλωτινόπολη – Δόξα – θρακική ενδοχώρα”, κατά την πάροδο των αιώνων.
Ευελπιστούμε να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε κα αυτό όπως και άλλα σημαντικά ευρήματα του τόπου μας, όπως η χρυσή προτομή του Σεπτίμιου Σεβήρου, να επιστρέψουν εδώ όπου ανήκουν.
Τέλος, καλό θα ήταν οι αρμόδιες αρχές να εντάξουν στην έρευνα που κάνουν για ελληνικά αντικείμενα σε συλλογές του εξωτερικού, και την κεφαλή του αγάλματος της “Κυρίας της Δόξας”!
Ο βόρειος Έβρος αποτέλεσε και αποτελεί τον τροφοδότη, σε έμψυχο και άψυχο υλικό, τόσο του νοτίου Έβρου, αλλά και της Θράκης γενικότερα. Με τη λειτουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης, αναδεικνύεται ξανά και σε τροφοδότη ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και τουριστικής ανάπτυξης!
Ο βόρειος Έβρος έχει ανάγκη τους ανθρώπους, την ανάπτυξη, την ανάδειξη, αλλά και την ιστορία του!
Ελπίζουμε και επανερχόμαστε …
Οι παραπάνω εικόνες από τα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης, στις 25 Ιουνίου 2022, όπου και η “Κυρία της Δόξας”, εν μέσω των επισκεπτών.
Αντίγραφο του αγάλματος που φιλοξενείται στην Αρχαιολογική Έκθεση Βορείου Έβρου στο Σπήλαιο Τριγώνου του Δήμου Ορεστιάδας.
