Το παρακάτω κείμενο είναι ο εναρκτήριος χαιρετισμός στην «Βραδιά Ιστορίας» που διοργάνωσε στις 4 Φεβρουαρίου 2017, ο Ιστορικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Διδυμοτείχου «ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ-Γνώση και Δράση», με θέμα «Το Άγνωστο Οχυρό του Ερυθροποτάμου» και ομιλητή τον ανεξάρτητο ερευνητή κ.Σταμάτη Παλάζη.
Κείμενο: Χρήστος Μοκαΐτης (Καστροπολίτης)
Φίλες και φίλοι του Ιστορικού και Πολιτιστικού Συλλόγου «ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ-Γνώση και Δράση», καλησπέρα. Καλώς ήρθατε στην αποψινή μας εκδήλωση με την οποία ανοίγει ο κύκλος των εκδηλώσεων του 2017. Μια ακόμα βραδιά ιστορία με θέμα «Το Άγνωστο Οχυρό του Ερυθροποτάμου» που βρίσκεται κοντά στα Βρυσικά Διδυμοτείχου.
Το χωριό Βρυσικά βρίσκεται σε απόσταση περίπου 15 χλμ. δυτικά του Διδυμοτείχου, κτισμένο ανάμεσα σε δύο ποτάμια: τον Ερυθροπόταμο και τον Καζαντζή.
Λαξευμένη σκάλα και υπολείμματα κατοικίας στο οχυρό Ζιντάν
Το οχυρό της κοιλάδας του Ερυθροποτάμου, νότια του χωριού Βρυσικά Διδυμοτείχου, βρισκόταν κάποτε «απλωμένο» σε δύο γειτονικούς λόφους, το Χάνο και το θρυλικό Ζιντάν. Πολύ πιθανόν να αποτέλεσε σταθμό ελέγχου, προπύργιο και οχυρό και ασφαλή οικισμό.
Όπως αναφέρει ο καθηγητής Γεώργιος Μπακαλάκης για τα Βρυσικά στο βιβλίο του «Αρχαιολογικές Έρευνες στην Θράκη 1959 – 1960»:
Στα χωριά Βρυσικά και Κυανή, στη θέση Σαρή – γιέρ στην όχθη του ποταμού, εντοπίστηκαν χοντρά όστρακα και κεραμίδια από τα χρόνια της όψιμης αρχαιότητας και ένα χάλκινο νόμισμα Αινίων, του 1ου π.Χ. αι, με την παράσταση του Ερμή.
Στα δυτικά του χωριού Βρυσικά υψώνεται η κορυφή Ζιντάν που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ρέματα τον Καζαντζή και το Αρκουδόρεμα. Η κορυφή πήρε το όνομα της από μια μεγάλη πιθαρόσχημη δεξαμενή λαξευμένη στο φυσικό βράχο. Στο πλάτωμα της κορυφής υπάρχουν διάφορα λαξεύματα. Στα νότια κάτι σαν βάθρο, στα δυτικά μια λαξευτή κλίματα και ένα ευρύχωρο μέρος για κατοικία. Στα ανατολικά κράσπεδα της κορυφής υπάρχει τείχος τα όστρακα που εντοπίζονται στα χαρακώματα γύρω από το τείχος είναι χεροποίητα και χοντρά.
Ο συγγραφέας Μόσχος Κούκος στο βιβλίο του «Στα βήματα του Ορφέα» περιγράφει τα αρχαιολογικά μνημεία του χωριού. Σας αναφέρω το σχετικό απόσπασμα:
Μεριές-μεριές το ύψωμα είναι σκαλισμένο από ανθρώπινο χέρι και βλέπεις αλλού σκάλες που οδηγούν σε πλατώματα, αλλού τετράγωνες αυλές κι’ ανοίγματα κι’ αλλού αυλάκια για να φεύγει το νερό. Παραπέρα τα ίχνη του αρχαίου λατομείου με βαθουλώματα για τις ξύλινες σφήνες που τις μούσκευαν κι’ έτσι με την πίεση του νερού και της σφήνας κόβονταν οι πέτρες. Ίχνη από τείχος στην ανατολική πλευρά και άφθονα κεραμίδια απ’ αυτά που έβαζαν οι βυζαντινοί ανάμεσα στις πέτρες των οικοδομών. Ίσως εδώ θα ήταν κάποιο μικρό βυζαντινό κάστρο που προάσπιζε τα χωριά του κάμπου από τις επιδρομές των βαρβάρων που κατέβαιναν από τα βουνά.
Ο λόφος Ζιντάν από το γειτονικό Χάνο
Στον λόφο Παλαιόκαστρο ή Ζωντάν, λέει η παράδοση ότι διάλεξαν να χτίσουν το κάστρο, ολημερίς το χτίζανε το επόμενο πρωί τα εργαλεία χάνονταν, έψαχναν να τα βρούνε οι μάστοροι και οι εργάτες και τα έβρισκαν στον Καλέ. Και κατάλαβαν ότι ήταν θέλημα θεού να χτίσουν το Κάστρο στο Διδυμότειχο και όχι στα Βρυσικά. Μπορεί το κάστρο να χτίστηκε στο Διδυμότειχο αλλά τις βάσεις για την δημιουργία του κάστρου τον έδωσαν οι Βρυσικιώτες.
Όπως αναφέρει ο Θεόφιλος Γουδουσάκης: Στην κορυφή του λόφου Ζωντάν Τεπέ υπάρχουν ίχνη από ανθρώπινες κατασκευές στους βράχους, – υπόσκαφα, φυλακή, βραχογραφίες – και ευρήματα που προέρχονται από την νεολιθική περίοδο και αυτό αποδεικνύει την μεγάλη ιστορία της περιοχής.
Το στόμιο του θρυλικού πηγαδιού – φυλακής
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, μεταξύ των λαξευμένων υπολειμμάτων κατοικιών, υδρορροών και τειχισμάτων, υπάρχει ακόμα το φυαλόσχημο μεγάλο πηγάδι, με μικρό στόμιο και μεγάλο άνοιγμα στη βάση του. Οι ληστές σκότωναν ή φυλάκιζαν στο πηγάδι-φυλακή τους αιχμαλώτους τους (εξ ου και το «Ζωντάν-Τεπέ», ο «λόφος των ζωντανών»), και κοντά στο λόφο ήταν στημένη η αγχόνη («ασαρλίκ») στην οποία εκτελούσαν τους καταδικασμένους σε θάνατο ληστές.
Στην αποψινή εκδήλωση θα ακούσουμε μύθους, θρύλους, παραδόσεις και ιστορίες που έχουν σχέση με το οχυρό.
Θα διαπιστώσουμε τη σχέση που έχει το οχυρό με τον λόφο του Καλέ (Κάστρο Διδυμοτείχου) και θα μάθουμε για τα ευρήματα που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή του οχυρού.
Τέλος θα παρουσιαστούν προτάσεις ανάπτυξης και ανάδειξης της περιοχής.
Ο λόγος στον ανεξάρτητο ερευνητή κ. Σταμάτη Παλάζη.
