TO ΠΕΝΤΑΖΩΝΟ – ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΤΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΤΟΥ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

TO ΠΕΝΤΑΖΩΝΟ – ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΤΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΤΟΥ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

ΠΕΝΤΑΖΩΝΟ

Στους πρόποδες του βορειοδυτικού άκρου της μεγάλης ακρόπολης (Κάστρο) του Διδυμοτείχου και επί της όχθης του ήδη ξεραμένου αριστερού βραχίονα του Ερυθροποτάμου, είναι κτισμένος βυζαντινός πύργος που η βάση του, άλλοτε περιβρεχόταν ημικυκλικώς από τον ποταμό.

Επί τουρκοκρατίας και μέχρι προ ετών, ονομαζόταν τουρκιστί «Μπές κουσιάκ» (Beş kuşak που σημαίνει «Πέντε ζώνες»), δηλαδή: «Πεντάζωνο», όπως καλείται σήμερα, αντί «Πεντάζωνος πύργος». Αυτή η ονομασία του πύργου προήλθε από το ότι έχει κατά ίσα διαστήματα, από της βάσης μέχρι της κορυφής, πέντε στενές ζώνες από ψημένους (οπτούς) πλίνθους, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέρη, τα οποία είναι από πέτρα.

Περιοχή Πενταζώνου-Αγίας Μαρίνας σε γκραβούρα του Γάλλου ζωγράφου A.J. DESARNAUD το 1829

Ο πύργος βρίσκεται στο άκρο του κατεστραμμένου κατά το μεγαλύτερο μέρος, εξωτερικού τείχους τής πόλης, το όποιο εκτεινόταν από τη λίθινη γέφυρα προς τα βορειοδυτικά και το όποιο φαίνεται πως είναι το ΤΡΙΤΟ ΤΕΙΧΟΣ του ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ. Μία προσεκτική εξέταση αρκεί για να διακρίνει κανείς τρία και όχι δύο τείχη, τουλάχιστον στην περιοχή μεταξύ της πύλης «Νερόπορτες» και της λίθινης γέφυρας.

Ο πύργος, έχει είσοδο (θυρίδα) προς την απέναντι απόκρημνη γωνία της ακρόπολης και συνδεόταν με αυτή με μικρή και καλυπτόμενη κρεμαστή γέφυρα που υπήρχε πάνω από το τοξωτό της μεγάλης σιδερένιας δίφυλλης πύλης. Υπήρχε στενός διάδρομος (πλέον είναι κατεστραμμένος) που ανέβαινε προς την κορυφή του λόφου του Κάστρου, με τέτοιο τρόπο που γινόταν γρήγορα και εύκολα η επικοινωνία μεταξύ του Κάστρου και του πύργου, των διαμερισμάτων μεταξύ των τειχών, καθώς και των μερών έξω από τα τείχη.

Η πύλη του Πενταζώνου, όπως και όλες οι άλλες, μεγάλες και μικρές πύλες της πόλης του Διδυμοτείχου, έκλεινε κάθε νύχτα. Επίσης σε καιρό πολιορκίας ή πολέμου, επί Βυζαντινών και επί τουρκοκρατίας ή και άλλης κατοχής, η πύλη έκλεινε και κατά την ημέρα. Όπως θυμόταν και μας είχαν αναφέρει οι γέροντες που ζούσαν μέχρι πριν από λίγα χρόνια, το κλείσιμο της πύλης αυτής και ιδίως της πύλης επί του φρουρίου που ονομάζεται «Καστρόπορτες ή Καλέπορτες», γινόταν κάθε απόγευμα κατά τούς τελευταίους χρόνους (της τουρκοκρατίας), μέχρι του θανάτου του τελευταίου «Τζιντάρ μπέη», δηλαδή του Φρου­ράρχου.

Η στενή κρεμαστή γέφυρα της πύλης, σωζόταν κατά το μεγαλύτερο μέρος της, μέχρι πριν από αρκετά χρόνια. Δυστυχώς όμως η δήθεν ανάγκη της διεύρυνσης του δημοσίου δρόμου, του διερχομένου από την πύλη προς τα ενδότερα και κυρίως η εγκατάσταση ασβεστοκαμίνου κοντά στο παρεκκλήσι της Αγίας Μαρίνας, επέφεραν μεγάλη καταστροφή με την εκμετάλλευση των γύρω βράχων και των τειχών, για εξαγωγή πέτρας και κατασκευή άσβεστη.

Με αυτό τον τρόπο πολλά τμήματα των τειχών ερειπώθηκαν περισσότερο, ενώ πολλά ερείπια σχεδόν εξαφανίσθηκαν. Το τοίχωμα έναντι του πύργου, επί του όποιου προσέκλιναν και στηρίζονταν τα τόξα που άρχιζαν από την θυρίδα και η γέφυρα πάνω από αυτά, από καιρό πλέον δεν υπάρχουν. Πέραν από μία μόνο προεξοχή, το τοίχωμα κατεστράφη σχεδόν ολόκληρο.

Ο βράχος πάνω από αυτό, πλαγίως καθ’ όλη την έκταση προς την Αγία Μαρίνα και πέρα από αυτήν, υπέστη και υφίσταται πολλές αποψιλώσεις και ζημιές χάρη στην δυναμίτιδα και τα εκρηκτικά, υπό το βλέμμα και την ανοχή των τοπικών αρχών και πολιτών. Ως εκ τούτου ο βράχος έχει καταθραυσθεί και παραμορφωθεί.

Το παράξενο μεγάλο άνοιγμα του βράχου που σχηματίσθηκε στο ύψος αρκετών μέτρων, ονομάζεται από το λαό για το σχήμα του, ως «Σκυλοδόντι». Περί του ανοίγματος αυτού, για το οποίο έλεγαν και λένε ακόμη ότι είναι διέξοδος μεγάλου φυσικού και τεχνητού υπογείου κάτω από την ακρόπολη και ότι υπάρχουν σε αυτό δίοδοι, διαμερίσματα και σκαλίσματα και άλλα άγνωστα πράγματα κ.λ, επιφυλασσόμαστε να γράψουμε ιδιαιτέρως.

Μία παράδοση ή μάλλον υπόθεση μερικών, θέλει τον Πεντάζωνο πύργο να έχει χρησιμεύσει ως φυλακή ή τουλάχιστον ως μέρος στο οποίο, διάφοροι κακούργοι και εχθροί των Βυζαντινών και στη συνέχεια των Τούρκων, αφού εκτελούνταν με αποκεφαλισμό, ρίπτονταν τα κορμιά τους στο ποτάμι. Όμως έχουμε τη γνώμη ότι, εκείνη η μεγάλη πύλη έπρεπε να έχει και είχε τον πύργο της, και μάλιστα έναν από τους σπουδαιότερους πύργους (του Κάστρου), για την επίβλεψη και την  ασφάλειά της. Συνάμα χρησίμευε για την άμεση και εύκολη επικοινωνία, όπως είπαμε και παραπάνω.

ΠΗΓΑΔΙΤΣΙΑ

Μόλις κάποιος περάσει την πύλη του Πενταζώνου και προχωρήσει προς τα ενδότερα, μερικά βήματα επί τού δημοσίου δρόμου, βρίσκεται επάνω στα «Πηγαδίτσια». Τί είναι αυτά και γιατί ονομάζονται έτσι από τους Διδυμοτειχίτες;

Σε μεγαλύτερο πλάτος, όπως φαίνεται, του δρόμου και μήκος αρκετών μέτρων, το έδαφος είναι κενό από κάτω, όπως παρατηρείται και από τον υπόκωφο ήχο που παράγεται με τα ισχυρά χτυπήματα ή και βηματισμούς. Κατά τα λεγόμενα των γερόντων, κάποιος πλούσιός Διδυμοτειχίτης, ο Χατζή Αδαμίδης, με δικά του έξοδα, το 1866 ή 1867 έσκαψε και αποκάλυψε ένα τμήμα του μέρους αυτού και μετά το σκέπασε ξανά, με την εξής αφορμή: «Μία άμαξα βαρεία, διερχομένη από κει, άνοιξε τρύπα στο έδαφος καθώς είχε σπάσει μια από τις πλίνθινες πλάκες, οι οποίες με την  επίστρωση του χώματος κάλυπταν εκείνο το μέρος. Χάρη λοιπόν στον Χατζή Αδαμίδη, αλλά και κρυφά υπό τον φόβο των Τούρκων, είχε γίνει πρόχειρη εξέταση και αποκαλύφθηκε ότι ολόκληρο το μέρος καλυπτόταν από πλίνθινες πλάκες και ότι από κάτω του ήταν κενό.»

Είναι πιθανόν, να πρόκειται για μεγάλη παλαιά τεχνητή δεξαμενή, που γέμιζε με νερό του ποταμού ή της βροχής. Πιθανόν χρησίμευε για την ύδρευση των εντός των τειχών, οι οποίοι κατέφευγαν σε εκείνη την περιοχή σε καιρό πολιορκίας της πόλης ή και σε εποχές ξηρασίας. Η δεξαμενή λοιπόν αυτή ονομάσθηκε, όπως είδαμε «Πηγαδίτσια».

’Αθήνα – Ιούλιος 1940

Κείμενο: Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης – καθηγητής (Tο Πεντάζωνο και τα Πηγαδίτσια Διδυμοτείχου, «ΘΡΑΚΙΚΑ» Τόμος 15ος – 1941)

Σύγχρονη απόδοση: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)

 

Copyright © 2016 https://kastropolites.com/. All Rights Reserved