ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Κείμενο του Ζαμπούκη Γ. Ιωάννη (Φιλόλογος-Περιβαλλοντολόγος)
ΒΑ του χωριού Ρίζια και νότια του ποταμού Άρδα, στη θέση Άγιος Νικόλαος, βρέθηκαν τυχαία κομμάτια πυριτόλιθου δουλεμένα από ανθρώπινα χέρια.Τα βαθύτερα στρώματα έδωσαν κομμάτια μεγάλα και φολιδωτά (Flakes) που θυμίζουν τύπους Μέσης Παλαιολιθικής εποχής, ενώ όσα βρέθηκαν στα νεότερα στρώματα πλησιάζουν περισσότερο τις λεπίδες (Blades) και θυμίζουν τύπους Νεότερης Παλαιολιθικής εποχής. Στα Ρίζια εντοπίστηκε Οικισμός Πρώιμης Εποχής Σιδήρου με τα εξής χαρακτηριστικά γνωρίσματα και ευρήματα : μόνιμη εγκατάσταση ομάδων, εκμετάλλευση πρώτων υλών και δραστηριότητες γεωργικές, κτηνοτροφικές, παραγωγικές (Κεραμεική, λεπίδες πυριτόλιθου, ειδώλια, εργαλεία από κόκκαλο, ξύλο και πηλό) · χρήση ξυλείας ως υλικό δόμησης και υποστήριξης αρχιτεκτονικών κατασκευών, μυλόλιθοι, τριπτήρες, υφαντικά βάρη, σφονδύλια και δύο πήλινα σχηματοποιημένα ειδώλια σχετικά με προϊστορικές λατρείες · στον οικισμό, έκτασης περίπου 50 στρεμμάτων, βρέθηκαν τμήματα δαπέδων από πηλό, απορριματικοί- αποθηκευτικοί λάκκοι, τοίχοι πασσαλόπηκτοι και αποτυπώματα κλαδιών σε κομμάτια πηλών, όστρακα από αμφορείς, κρατηρόσχημα αγγεία, οινοχόες, φιάλες /κύπελλα · οι επιφάνειές τους έχουν κυρίως χρώμα μαύρο, αλλά και τεφρό, καστανό και ερυθροκάστανο · η διακόσμηση των αγγείων γίνεται με εγχαράξεις στο χείλος, στον ώμο ή στις λαβές, πλαστικές ταινίες με “δακτυλιές” και “νυχιές”, αλλά και εμπίεστα γεωμετρικά σχέδια, όπως παράλληλες γραμμές, ταινίες με λοξές γραμμές, τρίγωνα, ρόμβοι, κύκλοι απλοί ή ομόκεντροι με λοξές εφαπτόμενες γραμμές και σχηματοποιημένες μορφές πουλιών.
Μισό χιλιόμετρο περίπου ΝΝΔ της Λεπτής και σε μικρή απόσταση ΔΒΔ από τη θέση Άγιος Γεώργιος, όπου η ομώνυμη εκκλησία, εντοπίστηκε το 1974 μία εγκατάσταση της Νεότερης Νεολιθικής Περιόδου. Η θέση βρίσκεται βόρεια από τον αμαξιτό δρόμο που οδηγεί από τη Λεπτή στα Αμπελάκια, στο άνδηρο που δημιουργείται νότια από την πεδιάδα της Ορεστιάδας και που ορίζεται από το μικρό ποτάμι Δάσος το οποίο έρχεται από τα ΔΒΔ και περνά από τη Λεπτή. Τα αρχαιολογικά λείψανα βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στα καλλιεργούμενα αγροκτήματα. Η παρουσία λίθινων εργαλείων ήταν αρκετά πλούσια. Εκτός από τους πυριτόλιθους επισημάνθηκαν λίθινοι τριπτήρες και σφύρες από κροκάλες, με φανερά τα ίχνη της φθοράς από τη χρήση τους, δείγματα μονόχρωμης κεραμικής, π.χ. θραύσμα από χειροποίητη φιάλη (Νεότερη Νεολιθική Περίοδος), πηλός καστανόμαυρος, χονδρός με μικρά χαλίκια (Νεολιθική Περίοδος), τμήμα κομβιόσχημης λαβής. Επισημάνθηκαν, επίσης, αρκετά θραύσματα από οστά ζώων, προφανώς τροφικά κατάλοιπα, και στάχτες από πυρές. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιήθηκε στη Λεπτή παρουσιάζει ποικιλία πυριτικών πετρωμάτων ανάμεσα στα οποία ο ξανθός πυριτόλιθος με λευκές προσμίξεις, οπάλιοι-χαλκηδόνιοι διαφόρων χρωματικών διαβαθμίσεων, ο ίασπης, η ορεία κρύσταλλος, καθώς και ο οψιανός. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των υλικών έχει τοπική προέλευση. Οι προϊστορικοί κάτοικοι της Λεπτής χρησιμοποίησαν κομμάτια πρώτης ύλης σε στρογγυλεμένο σχήμα, πιθανότατα κροκάλες τις οποίες προμηθεύονταν από το γειτονικό ποτάμι. Από τα ευρήματα προκύπτει ότι κοντά στη σημερινή Λεπτή είχαμε έναν οικισμό τουλάχιστον από τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο.Δεν είναι βέβαιο μέχρι πότε συνεχίσθηκε η ζωή στον οικισμό αυτό, πάντως είναι πολύ πιθανό να υπήρχε ανθρώπινη παρουσία και στην Περίοδο του Χαλκού.
Σε Προϊστορικές Εποχές ανάγεται και η κατοίκηση του Πυθίου Έβρου. Από τον γήλοφο του σημερινού Οικισμού όπου είναι χτισμένος ο Βυζαντινός Πύργος, ένα από τα καλύτερα διατηρημένα και σημαντικότερα έργα της Βυζαντινής, Στρατιωτικής Αρχιτεκτονικής στον Ελλαδικό Χώρο, κατά το παρελθόν έχουν περισυλλεγεί, σύμφωνα με τους Αρχαιολόγους, τον Θρακικό Ηλεκτρονικό Θησαυρό και άλλες Πηγές, διάφορα επιφανειακά Προϊστορικά Όστρακα χρονολογηθέντα στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3.000 – 2.000 π.Χ.). Πρόκειται για θραύσματα διαφόρων αγγείων, διακινούμενων από την σημερινή ΒΑ Βουλγαρία μέχρι την Τρωάδα της Μικράς Ασίας. Πάντως τα όστρακα αυτά παραβάλλονται προς την γνωστή Κεραμική της περιοχής της Τροίας και της περιοχής της Θερμής της Λέσβου (ΑΔ 1961-62 Χρον., 260. ΑΕΘ,27), όπως δείχνει και η παρατιθέμενη 4η φωτο με διαφορα είδη Κεραμικής της Θερμής. Γιαυτό η κεραμική παραγωγή θα ήταν χειροποίητη, κατασκευασμένη από τοπικής προέλευσης πηλό. Όλα τα ευρήματα σαφώς παραπέμπουν στην παρουσία στο Πύθιο ενός Νεολιθικού Οικισμού (6.500–3.000 π.Χ.)!!! Η πεδιάδα του Πυθίου με τα άφθονα επιφανειακά νερά ήταν από τις πλέον εύφορες και έτσι οι προϊστορικοί κάτοικοι του Πυθίου ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης, θα εξέτρεφαν χοίρους, βοοειδή και αιγοπρόβατα, κυνηγούσαν άγρια ζώα και αγριόχοιρους και ψάρευαν. Στην λίστα της πιθανής διατροφής του Προϊστορικού αυτού κατοίκου του Πυθίου, μεταξύ άλλων ειδών ποτάμιας ιχθυοπανίδας, εντάσσονται και τα μύδια γλυκού νερού (Anodonta) που προέρχονταν από τον παρακείμενο παραπόταμο του Έβρου.
Ταφικός τύμβος Ασημένιου – Ρηγίου
Στην περιοχή μεταξύ Ρηγίου-Ασημενίου το 1995 εντοπίστηκαν και ερευνήθηκαν τρεις Τύμβοι. Ένας από αυτούς περιείχε πολλά όστρακα χειροποίητων Προϊστορικών Αγγείων! Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα και την προκαταρτική μελέτη του υλικού η παρουσία κεραμικής, εργαλείων και υλικών από αρχιτεκτονικές κατασκευές της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1600-1100 π.Χ.), της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου (11ος αι. π.Χ.) και της Γεωμετρικής Εποχής (1050-800 π.Χ.) στην επίχωση του Τύμβου αυτού και η αποκάλυψη λάκκων της ίδιας εποχής μαρτυρούν ότι είτε οι Προϊστορικοί κάτοικοι του Πυθίου είχαν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους μέχρι τον χώρο των αρχαίων Τύμβων του Ρηγίου είτε στον χώρο αυτό προϋπήρχε ένας άλλος Προϊστορικός Οικισμός, του οποίου οι επιχώσεις χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή ενός πολύ μεταγενέστερου Τύμβου (4ος αι. π.Χ.)!!!
Τέλος στο Πραγγί έρχονται σε φως από εκσκαφές κατοίκων, όπως ανόρυξη φρεατίων, θεμελίωση οικιών, κ.α., πανάρχαιοι, λακκοειδείς Τάφοι τριών κατηγοριών. Στην πρώτη ανήκουν λακκοειδείς τάφοι, μήκους όσο και το μέσο φυσικό ύψος μεγάλου ανθρώπου, πλάτους 60 cm και ύψους 40 cm περίπου. Εσωτερικά είναι επενδεδυμένοι με 5 συνήθως τετράπλευρες και πρόχειρα εξειργασμένες λίθινες πλάκες. Οι τέσσερις εξ αυτών περικλείουν τον τάφο και η άλλη χρησιμεύει συνήθως ως κάλυμμα. Ενίοτε όμως χρησιμεύει και ως πυθμένας του δευτέρου εν συνεχεία τάφου, κατασκευασμένου ομοιοτέχνως. Κατά ζεύγη οι πλάκες είναι ισομεγέθεις, αλλά η κάτοψη του τάφου δείχνει ότι ο τάφος στενεύει προς το ένα άκρον και φαίνεται τραπεζοειδής. Οι πρωτόγονοι αυτοί τάφοι, έργα λαϊκής τέχνης, έχουν αρχιτεκτονική ομοιότητα με τους λακκοειδείς τάφους Προϊστορικής εποχής!! Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν τάφοι όμοιοι με τους παραπάνω με τη διαφορά ότι έχουν μικρότερες διαστάσεις, ιδία δε το μήκος κατά 20-30 cm μικρότερο. Οι τάφοι αυτοί, αν δεν ανήκουν σε παιδιά, ανήκουν σε μεταγενέστερη εποχή, την Ομηρική, κατά την οποία συνηθιζόταν η καύση των νεκρών. Οι τάφοι είναι απλοί χωρίς επίστρωμα στον πυθμένα. Στην τρίτη κατηγορία των λακκοειδών τάφων πρέπει να κατατάξουμε αποκαλυφθέντα εντός φυσικού γηλόφου λαρνακοειδή τάφο, λαξευμένο σε ασβεστολιθικό ογκόλιθο. Όλα αυτά καταδεικνύουν ότι στο Πραγγί υπήρχε Πανάρχαιος Οικισμός.
ΦΩΤΟ
─ 1η, Προϊστορικές Λεπίδες Λεπτής, Θρακική Επετηρίδα, ετήσια έκδ. Μορφωτικού Ομίλου Κομοτηνής, τόμος έβδομος, Κομοτηνή,1987 – 1990.
─ 2η, Αρχαίος Τάφος μεταξύ Ρηγίου-Ασημενίου, φωτο Διαδικτύου
─ 3η, Είδη Κεραμικής της Θερμής της Λέσβου, http://www.thermirooms.gr/?p=p_12&sName
─ 4η, Κέλυφος μυδιού ποταμού, πιθανότατα καταναλωθέν στο Προϊστορικό Πύθιο (https://pixabay. com/el/photos)
