-
- ΜΕΤΚΕ
ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, ΠΟΥ ΠΛΕΟΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΗΜΕΡΑ.
Το Εβραϊκό σχολείο στο Διδυμότειχο (προπολεμικά)
Η Ισραηλιτική (Εβραϊκή) κοινότητα Διδυμοτείχου ήταν μια από τις αρχαιότερες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας και η μεγαλύτερη της Ελληνικής Θράκης.
Στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού, που στέφτηκε στο Διδυμότειχο βασιλεύς των Ρωμαίων, είχε ήδη σχηματιστεί εκεί μια εβραϊκή κοινότητα, πιθανότατα ελληνόφωνη Ρωμανιωτική.
Όταν η πόλη περιήλθε σε οθωμανικά χέρια, ο εβραϊκός πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται, ενισχυόμενος και από την άφιξη Ασκεναζίμ Εβραίων από την Ουγγαρία το 1376 και από τη Γαλλία το 1394. Το 1470 δε, ήλθαν στην πόλη Εβραίοι φυγάδες, από τη Βαυαρία.
Εν τούτοις, οι Ασκεναζίμ γρήγορα απορροφήθηκαν από το κύμα των Σεφαραντίμ Εβραίων, που σχημάτισαν μια νέα κοινότητα, που ονομάστηκε Ντεμότικα (Demotica) στα Λαδίνο (Ισπανοεβραϊκή γλώσσα).
Τον 17ο και 18ο αιώνα, λόγω και της οικονομικής ύφεσης, η κοινότητα συνέχισε να υπάρχει, ολιγομελής όμως, όπως προκύπτει και από την αφήγηση του Τούρκου περιηγητή Εβλγιά Τσελεμπή, ο οποίος μνημονεύοντας τις συνοικίες της πόλης, αναφέρει και μια με το όνομα Γιαχουντιλέρ – «Τα Εβραίϊκα».
Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο εβραϊκός πληθυσμός ανέρχεται σε 500 περίπου άτομα, ενώ σύμφωνα με μια στατιστική του 1906, που δημοσιεύτηκε στο Bulletin d’ Οrient, στον Kaza του Διδυμοτείχου ζούσαν 1.110 Εβραίοι.
Το 1862 αντί της παλαιάς πρόχειρης Συναγωγής, στην περιοχή της τουρκικής σχολής, χτίζεται μια νέα Συναγωγή, επί της σημερινής οδού Κατσαντώνη, σε Σεφαραδίτικο ρυθμό, τετράγωνη με θόλο στην οροφή. Η Συναγωγή αυτή ανακαινίστηκε ριζικά το 1924.
Στα 1897, το νεωτεριστικό ρεύμα της Alliance Israelite Universelle, φέρνει από τη Γαλλία οικονομική ενίσχυση και εκπαιδευτική υποστήριξη. Το 1911 ανεγείρεται νέο σχολικό κτίριο, στο οποίο το 1913 φοιτούν 255 μαθητές. Από το 1924 το σχολείο λειτουργεί ως κοινοτικό. Στη σχολή αυτή δίδαξαν, ο ελληνομαθής Ιωσήφ Πέσσαχ, ο Ηλίας Μπαρτζιλάϊ (μετέπειτα Αρχιραβίνος Αθηνών), αλλά και οι Σαμουήλ Ναχόν και Ιωσήφ Ρεϊτάν.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Ισραηλιτική Κοινότητα Διδυμοτείχου, γνώρισε μέρες ακμής. Χαρακτηριστικό είναι ότι, όταν το 1913 επισκέφτηκε την πόλη ο τσάρος της Βουλγαρίας Φερδινάνδος διέμεινε στη μεγαλοπρεπή οικία του Ραφαήλ Μπεχάρ. Εκεί διέμεινε και ο βασιλεύς της Ελλάδος Αλέξανδρος, την 8η Ιουλίου 1920, μια μέρα πριν ο Ελληνικός Στρατός προελάσει στην Ανατολική Θράκη. Δείτε σχετικά στον παρακάτω σύνδεσμο:
Οι Εβραίοι του Διδυμοτείχου ήταν ιδιοκτήτες εμπορικών και βιοτεχνικών καταστημάτων αλλά και τεχνίτες. Ξεχωριστή θέση στην οικονομική και κοινοτική ζωή κατείχε η οικογένεια Τζιβρέ, πολλά από τα μέλη της οποίας ασχολούντο με το εμπόριο μεταξιού.
Γενικότερα πάντως, η ενσωμάτωση του Διδυμοτείχου στην ελληνική επικράτεια το 1920, επιτάχυνε την ανάπτυξη της εβραϊκής κοινότητας και την αύξηση των μελών της μέχρι την εποχή του διωγμού, όταν αριθμούσε περίπου 1.000 ψυχές.
Εβραίοι επιβιβάζονται στα “Τρένα του Θανάτου”
Τον Απρίλιο του 1941, εισβάλλουν στην πόλη οι Γερμανοί. Κάποιες εβραϊκές οικογένειες έχουν προλάβει να διαφύγουν σε συγγενικά σπίτια στη Τουρκία. Πολύ λίγες καταφέρνουν να σωθούν μεταβαίνουσες στην Παλαιστίνη, ενώ οι υπόλοιπες επαναπροωθούνται από τους Τούρκους σε ελληνικά νησιά, για να συναντήσουν τη μοίρα των άλλων Ελληνοεβραίων.
Τα επόμενα δυο χρόνια, λεηλατούνται οι περιουσίες των Εβραίων, επιτάσσονται τα σπίτια τους και οι Γερμανοί, – με την προσφιλή τους μέθοδο – “αποκοιμίζουν” τον εβραϊκό πληθυσμό, ο οποίος ζει μη γνωρίζοντας ότι είναι στις λίστες για το Άουσβιτς.
Στις 4 Μαΐου 1943, συλλαμβάνονται και μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη, στοιβαγμένοι σε βαγόνια για ζώα, 731 Εβραίοι από το Διδυμότειχο και 180 από τη Νέα Ορεστιάδα. Από εκεί στην Πολωνία, στο ταξίδι χωρίς γυρισμό.
Οι Εβραίοι του Διδυμοτείχου οδηγούνται στο Σιδ. Σταθμό για το ταξίδι χωρίς γυρισμό.
Το 1985, στο Διδυμότειχο, δεν υπάρχει κανένας Εβραίος και το 1987 διαλύεται και επίσημα η Ισραηλιτική Κοινότητα Διδυμοτείχου.
Το Μάιο του 2002 στο πλαίσιο του εορτασμού των Ελευθερίων του Διδυμοτείχου, ο χώρος όπου προπολεμικά υπήρχε η Συναγωγή – σύμφωνα με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου – διαμορφώθηκε και εγκαινιάστηκε ως «Πλατεία Εβραίων Μαρτύρων», όπου έγιναν και τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Ολοκαυτώματος.
Εγκαίνια του Μνημείου του Ολοκαυτόματος από τον τότε Δήμαρχο Διδυμοτείχου και τον Πρόεδρο του ΚΙΣ
Πηγή: Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο (ΚΙΣ)
Σελίδα: https://kis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=285&Itemid=115
Σύνταξη κειμένου: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)
