ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΛΛΟΝΕΣ ΤΟΥ ΔΕΛΤΑ ΕΒΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Κείμενο του Ζαμπούκη Γ. Ιωάννη (Φιλόλογος-Περιβαλλοντολόγος)

Ο ποιητής Αλκαίος τον 7ο αι.π.Χ. επισκέφθηκε την Αίνο και παρατηρούσε το δέλτα του Έβρου. Τότε απουσίαζε μεγάλο τμήμα του σημερινού δέλτα, αφού αποτελούσε τμήμα του θαλασσινού κόλπου της Αίνου : από τη νότια πλευρά του δέλτα απουσίαζε το Αινήσιο δέλτα, το Kυνηγητικό Περίπτερο, η λιμνοθάλασσα Παλούκια· από τη Δ-ΒΔ πλευρά : λιβάδι Δημητριάδη, Αντλιοστάσια, Κάλαβος, Δράνα, Λακί· από τη βόρεια πλευρά : δυτικός βραχίονας από τα ΝΑ του αρχαίου Δορίσκου έως την παλαιά εκβολή του, το νότιο τμήμα του Αλή-Γκιολ· από την ανατολική πλευρά : ο ανατολικός βραχίονας, Τοπτσί, Κινελί-Μακρουλί, Μαυροπούλι, Μαυράκανθος. Έπειτα ο Αλκαίος παρακολούθησε εορτές της Αίνου, αφιερωμένες στον ποτάμιο θεό Έβρο, θαύμασε την ωραιότητα του φυσικού περιβάλλοντος του δέλτα και αφιέρωσε στον Έβρο ένα ποίημα χαρακτηρίζοντας τον «τον πιo όμορφο» απ’όλους τους ποταμούς :

«Έβρε  μου,ο  πλέον ωραίος απ’τους ποταμούς  εσύ,

δίπλα  απ’την Αίνο χύνεσαι  στον πορφυρό τον πόντο,

ανάμεσα  απ’τη Θρακική  αλογόχαρη  χώρα κυλώντας τα  κύματα.

Κι  εσένα  πλήθος  οι  παρθενικές  κοπέλες  σε  περνάνε,

και των ωραίων  μεριών με τ’απαλά  τα χέρια  τους

το  τρυφερό το δέρμα  γλυκοφχαριστάνε,σαν  μαγική

αλοιφή  το  νάμα  σου  χύνοντας  το  καλοσυνάτο».

Ο πρίγκηπας-θεός Έβρος από τον οποίο ονομάστηκε ο ποταμός, σε ψηφιδωτό δάπεδο στην Πλωτινόπολη Διδυμοτείχου.

Άραγε πόσους ποταμούς γνωρίζουμε που αξιώθηκαν ενός τέτοιου σπουδαίου ύμνου ; Η σύγκριση του ύμνου αυτού με την ακόλουθη περιγραφή του ποιητή Βακχυλίδη καταδεικνύει ότι η εκτίμηση του Αλκαίου ήταν αντικειμενική. Η αναφορά στον ωραίο Έβρο δηλώνει, όχι μόνον τη διαδρομή του μέσα από την εύφορη πεδιάδα, όπου έβοσκαν ανάμεσα στ’ άλλα ζώα χιλιάδες θρακικά άλογα, αλλά και το ανοιξιάτικο, ωραίο, φυσικό περιβάλλον του με τα άνθη, τα φυτά και τα παραποτάμια δάση του. Οι παρθενικές (ανύπαντρες) κοπέλες της Αίνου που εισέρχονταν στα ρηχά του ποταμού και το καλοσυνάτο νάμα του θυμίζουν ότι o Έβρος ήταν ένα Ιερό ποτάμι,ενώ ο πορφυρός πόντος ήταν η θάλασσα του όμορφου και γραφικού κόλπου της Αίνου.

Μετά τον Αλκαίο πληροφορίες για τον ανθόσπαρτο Έβρο και τους κύκνους  του δέλτα δίδει ο ποιητής Βακχυλίδης:

 «είτε στον  Έβρο τον πολύανθο

αγρίμια κυνηγώντας χαίρεται,

 ή με το μακρυλαίμη κύκνο

και τη γλυκιά φωνή του ευφραίνεται».

Ο ποταμός είχε στις όχθες και το δέλτα του ποικίλα άνθη εκπληκτικής ομορφιάς και φυσικές καλλονές που ενισχύονταν με την οργιαστική, παραποτάμια βλάστηση και τους μακρόλαιμους κύκνους. Το γεγονός ότι η φύση του ποταμού, τα πολύχρωμα λουλούδια του, οι κύκνοι του αποτέλεσαν την αφόρμηση της ποιητικής έμπνευσης του Βακχυλίδη αποδεικνύει ότι το φυσικό περιβάλλον του δέλτα πράγματι ήταν άξιο της προσοχής ενός μεγάλου ποιητή.

Μοναδικότητα στο δέλτα έδιδε και το λειμώνιο, επειδή το μεν καλοκαίρι σκέπαζε το έδαφος με μπλε λουλούδια, το δε φθινόπωρο το χρώμα του μετέπιπτε βαθμιαία σε μωβ και άσπρο, ενώ το φθινόπωρο οι αλμυρήθρες γίνονταν εντυπωσιακές, αφού αποκτούσαν ένα χαρακτηριστικό βαθύ κόκκινο χρώμα. Το Μάιο άνθιζε η αρμυρίκη, αποκτούσε λεπτή χάρη με τα πολλά λουλουδάκια και η δελταϊκή πεδιάδα ντυνόταν στα πράσινα, στα κόκκινα, στα ροζ, στ’ άσπρα και αποκτούσε την πολυχρωμία της. Ήταν το πιο συνηθισμένο δενδρύλλιο στο δέλτα, αφού ήταν κατάμεστες από αυτό πολλές περιοχές : αιγιαλός Δορίσκου, όχθες δυτικού βραχίονα, τμήμα δελταϊκής πεδιάδας από Κύψελα μέχρι λίμνη Στεντορίδα. Τις φυσικές καλλονές του δέλτα μαρτυρούν, όχι μόνο τα ποιητικά κείμενα, αλλά και τα τοπωνύμια της Αίνου, όπως Φιλόκαλος, Καλά δένδρα, κ.α.

Ο Αριστοφάνης, αν και ζούσε στη μακρινή από τον Έβρο Αθήνα, εντούτοις αφιέρωσε ένα ποίημα εξαιρετικής ομορφιάς στους κύκνους του Έβρου δείχνοντας ότι ήξερε πολύ καλά ποιον ποταμό να διαλέξει για να εκφράσει το θαυμασμό του στο όμορφο φυσικό περιβάλλον :

«Έτσι  οι  κύκνοι  τσίου, τσίου

τις φωνές τους σμίγοντας

και  χτυπώντας τα  φτερά  τους

ψάλλουν τον  Απόλλωνα, τσίου, τσίου, τσιουτίγξ,

πλάι στου΄Εβρου  καθισμένοι, τσιουτίγξ, τις όχθες,

και το άσμα τους ήρθε

μες’ από τα  νέφη

λούφαξαν όλα τ’αγρίμια

και  η  γαλήνια  απανεμιά

κοίμισε τα κύματα,

τσίου, τσίου  τσι  τιοτόγξ

αντιλάλησαν του  Ολύμπου

τα  βουνά και θαμπωθήκαν

οι  θεοί  πιάσαν οι  Χάριτες

με  τις  Μούσες  το  τραγούδι, τσίου, τσίου, τσιουτίγξ».

Ο Αριστοφάνης πιθανόν αποδίδει ποιητικά τη στιγμή που τα ιστιοφόρα πλοία με τους κωπηλάτες και τους ταξιδιώτες διέσχιζαν τον ποταμό και αυτοί είχαν την ευκαιρία να ακούσουν τη γλυκιά φωνή των καλλίφωνων κύκνων που τραγουδούσαν μέσα στα εκβολικά  ρείθρα. Πρόκειται για μια πολύ δυνατή, πανέμορφη, ακουστική εικόνα των φημισμένων, αρχαίων «προγόνων» των σημερινών κύκνων του ΄Εβρου : «σμίγοντας τις φωνές τους, παίζοντας τα φτερά τους, ανακράζουν τον ύμνο του Απόλλωνα, η κραυγή τους ήρθε, αντιλάλησαν,το τραγούδι». Και το λάλημά τους ηρέμησε όλα τ’αγρίμια, την κυματώδη θάλασσα και έφτασε στον Όλυμπο της Θεσσαλίας, την κατοικία των Θεών, και τους γοήτευσε, παρασύρθηκαν στο τραγούδι και το τραγούδι των κύκνων του Έβρου συνόδεψαν οι Μούσες του Ομήρου, του Ησίοδου και οι Χάριτες, αφού γνωρίζουμε ότι ο μελωδός κύκνος στη λίμνη «Μούσας θεραπεύει». Τόση είναι η ομορφιά της λαλιάς των κύκνων του υγροβιότοπου του Έβρου, ώστε ακόμη και στους θεούς φέρνει όρεξη για τραγούδι! Ο ποιητής δίδει την αίσθηση της ουσιαστικής αρμονίας που υπάρχει στο βάθος του σύμπαντος : οι Θεοί, τα  πουλιά, όλα τα όντα του κόσμου παίρνουν ομαδικά μέρος σ’αυτήν την πανηγυρική συναυλία! Εκφράζει τη βαθιά ενότητα της φύσης : από τους θεούς ως τους κύκνους η ίδια αρμονία βασιλεύει.

Στις φυσικές αυτές καλλονές του δέλτα δικαιωματικά ανήκουν και οι πολυπληθείς γερανοί, αφού αυτό ήταν γι’αυτούς ονειρικό, εαρινό-θερινό καταφύγιο και τόπος φθινοπωρινής, Πανθρακικής συνάντησής τους προ της αναχώρησης για την Αίγυπτο. Αυτή η εικόνα της εαρινής άφιξής τους και της φθινοπωρινής αναχώρησής τους ήταν κάτι το ιδιαίτερο : ο ουρανός του δέλτα ασφυκτιούσε από τις χιλιάδες γερανούς, πολλοί από τους οποίους μάχονταν μεταξύ τους· όλο αυτό το πλήθος των κύκνων και των γερανών αφενός προκαλούσε μεγάλη οπτική τέρψη στους θεατές και τους «Ορνιθολόγους» της εποχής, αφετέρου με τις πτήσεις τους πάνω από το δέλτα, με τα χρώματα και τις φωνές τους δημιουργούσαν μια υπέροχη μουσική πανδαισία.

Γι’αυτόν τον δοξασμένο λοιπόν Έβρο του, που σύμφωνα με την αξιολογική σειρά των ποταμών της αρχαιότητας, ήταν 1ος σε πανελλαδικό επίπεδο, όχι μόνο περηφάνια μπορεί να αισθάνεται ο Εβρίτης και η Εβρίτισσα, αλλά και ευθύνη μεγάλη για τη διαφήμιση και την τουριστική-οικονομική αξιοποίηση του δέλτα προς όφελος των κατοίκων.

Copyright © 2016 https://kastropolites.com/. All Rights Reserved