Κείμενο : του Ευστρατίου Τσιρταβή Πηγή : «Περιοδικό Θρακικός Οιωνός» τεύχος ΙΔ΄ Θέρος 2001, Αλεξανδρούπολη «Εικόνες από το παλιό Διδυμότειχο και τον Έβρο».
-
- ΜΕΤΚΕ
Κάποτε οι οικογένειες με πολλά παιδιά – και μιλάμε για την εποχή του μεσοπολέμου – δεν ήταν φαινόμενο όπως τώρα. Η παράδοση κρατούσε γερά και ο Σύλλογος Πολυτέκνων Διδυμοτείχου ήταν η πιο πολυπληθής κοινωνική οργάνωση. Ανάμεσα στα μέλη της έβρισκες ανθρώπους απ’ όλες τις κοινωνικές και επαγγελματικές τάξεις, εύπορους και άπορους, όπως προϊσταμένους υπηρεσιών, αξιωματικούς, εμπόρους, γαιοκτήμονες, εργάτες. Τα λίγα πλεονεκτήματα που έδινε τότε ο νόμος για τους πολυτέκνους ήταν κάποιο κίνητρο να εγγραφούν μέλη του συλλόγου για ν’ αποκτήσουν το σχετικό βιβλιάριο, που τους έδινε μισό εισιτήριο στα τρένα, την απαλλαγή από τα δίδακτρα στα Γυμνάσια και στα Πανεπιστήμια – δωρεάν παιδεία ήταν τότε άγνωστη – και κάτι άλλα.
Το παλιό Γυμνάσιο Διδυμοτείχου επάνω στο Κάστρο γεμάτο μαθητές.
Από μια φωτογραφία που έχει στο κατάστημα του Διδυμοτείχου ο ιχθυέμπορος κ. Δερμεντζόγλου, ο πατέρας του οποίου ήταν στο Διοικητικό Συμβούλιο, ξεχωρίζουν εκτός από τον πατέρα του, ο πρόεδρος του Συλλόγου Δασάρχης Σύρμος, ο Γενικός Γραμματέας δάσκαλος Αθανάσιος Τσιρταβής, ο οικονομολόγος Δημητριάδης, ο ταμειακός Τεκτονίδης, κάποιος Εβραίος και άλλοι που τώρα πια είναι αείμνηστοι. Θυμάμαι ακόμη πως ο γείτονας μας στο νέο συνοικισμό, ο Ειρηνοδίκης Καλούδης, πεθερός του γνωστού μας Λευτέρη Μπουντζουκλή, ήταν και αυτός πολύτεκνος.
Με τέτοιες παρουσίες επόμενο ήταν ο Σύλλογος να έχει ιδιαίτερες προσβάσεις στην κοινωνία και στις τοπικές αρχές και να σημειώσει επιτυχίες στις αξιόλογες δραστηριότητες του, πολιτισμικού ως επί το πλείστον περιεχομένου. Μια από αυτές ήταν να δίνει τον ετήσιο Πρωτοχρονιάτικο χορό στη Δημοτική Λέσχη και να εκλέγει την Miss Διδυμοτείχου. Τότε τα καλλιστεία ήταν πολύ της μόδας σε όλη την Ελλάδα.
Καταλαβαίνει κανείς το τι σημαίνει αυτό την εποχή εκείνη και τι βαρύτητα είχε στη μικρή κοινωνία του Διδυμοτείχου των οκτώ περίπου χιλιάδων. Μέγα ιστορικό και κοσμικό γεγονός, που έπιανε μέρες για την ετοιμασία και άλλες τόσες μετά, για σχόλια και κουτσομπολιά. Η βραδιά συγκέντρωνε ότι εκλεκτό είχε σε κόσμο, πλούτο και πολυτέλεια και οι επίδοξες νύφες και οι υποψήφιες Miss ράβονταν και φτιάχνονταν.
Το Εβραϊκό σχολείο στο Διδυμότειχο (προπολεμικά).
Και για να ολοκληρώσουμε θα πρέπει να πούμε ότι στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης ενεργά συμμετείχαν και οι Εβραίοι, που αριθμούσαν κοντά χίλιες ψυχές και είχαν κόσμο αρκετά μοντέρνο για την εποχή, όπως και οι Αρμένηδες με δικό τους σχολείο και εκκλησία. Ήταν μια πόλη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ιδίως μετά τον ερχομό των προσφύγων και το κτίσιμο του νέου συνοικισμού, όπου κατοικούσαν παραπάνω, αξιωματικοί και υπάλληλοι. Και μέσα στον κόσμο αυτό, χωρίς υπερβολή κυριαρχούσαν οι πολύτεκνοι με τις συγκεντρώσεις τους, τα θέατρα που οργάνωναν και τις πολλές και διάφορες διαλέξεις.
Οι μεγάλοι ευεργέτες από το Διδυμότειχο Ιωάννης και Βάγια Μανδαλίδη.
Και για να γυρίσουμε στο Πρωτοχρονιάτικο χορό πρέπει να περιγράψουμε την τότε Δημοτική Λέσχη, που ήταν μια πολύ μεγάλη αίθουσα για όλες τις δουλειές, κάπου εκεί που είναι τώρα το πολιτιστικό κέντρο του Δήμου. Ένα τεράστιο οικοδόμημα, χτισμένο αποκλειστικά για το σκοπό αυτό στο στενό του τζαμιού, κολλητά με την παλιά δημαρχία, ψηλοτάβανο και ωραίους πολυελαίους και τεράστιους πίνακες ζωγραφικής με αρχαίες παραστάσεις στον ανατολικό τοίχο, δωρεά της οικογένειας Μανδαλίδη και πολλές τζαμαρίες στη βορινή πλευρά. Η προσφορά της αίθουσας αυτής την εποχή εκείνη στην όλη ζωή της πόλης ήταν αληθινά ανεκτίμητη. Εκεί παιζόταν και ο κινηματογράφος, εκεί δινόταν οι διαλέξεις, εκεί τα περιοδεύοντα θέατρα, εκεί οι σχολικές γιορτές, εκεί και οι μεγάλοι χοροί. Διέθετε σκηνή και στο κάτω μέρος ευρύχωρα καμαρίνια. Δεν έμενε αργή ποτέ. Ακόμη και τις καθημερινές λειτουργούσε σαν εμπορική λέσχη για τα εσνάφια. Σ’ αυτή την αίθουσα ένα βράδυ Πρωτοχρονιάς του 1930 βρέθηκα κι εγώ ακολουθώντας τους γονείς μου. Θαμπώθηκαν τα παιδικά μου μάτια από τα φώτα, την λάμψη, το πλούτο, το θόρυβο, την πολυτέλεια, τους χορούς. Πιανίστας ένας Ρώσος εμιγκρέ, που τα ‘τσουζε γερά και παραδίπλα ο Κώστας ο Λατερνατζής, για τις κατόπινες ώρες του κεφιού, όταν τελείωναν οι ευρωπαϊκοί κι άρχιζαν οι τοπικοί χοροί.
Κυρίες και δεσποινίδες με τουαλέτες και μπόλικα στολίδια, κύριοι με σοβαρά μαύρα κοστούμια και στρατιωτικοί με τις καλές τους στολές και τα σπαθιά. Ο συνοριακός τομέας σε δύναμη συντάγματος είχε πολύ κόσμο. Η μπύρα ήταν το πιο ακριβό ποτό μετά την σαμπάνια και είχε πολύ πέραση, ενώ το ταγκό, το βαλς και το Φοξ μεσουρανούσε διανθισμένο με κομφετί, σερπαντίνες, μπαλόνια και κάτι μικρά βατραχάκια τενεκεδένια που τα κτυπούσαν ρυθμικά. Ακόμη και οι καντρίλιες δεν έλειπαν.
Μαθητές στον αύλειο χώρο του Β’ Δημοτικού Σχολείου Διδυμοτείχου.
Ήταν μια βραδιά που μ’ έκανε ολοζώντανη η εικόνα της. Είχα σκηνοθετήσει στο μυαλό μου την δική μου ταινία κι ας πέρασαν τόσα χρόνια. Κι εκεί που το γλέντι άναβε και το κέφι έπαιρνε κι έδινε με τα “σου – ψου” και τα πήγαινε έλα για την υποψήφια Miss Διδυμοτείχου, με τις κορδέλες έτοιμες άνω στο τραπέζι της ελλανοδίκης επιτροπής, κάτι ανταύγειες στην παγωμένη τζαμαρία και μια φωνή “φωτιά” έδωσαν το σύνθημα του πανικού. Κάποια μαγαζιά στην πάνω αγορά – Σταϊκίδη, Ρακιτζή, Ναζίρη – είχαν λαμπαδιάσει και φώτιζαν την ασπροντυμένη χειμωνιάτικη νύχτα.
Στην αρχή το πλήθος κινήθηκε προς την τζαμαρία και αμέσως μετά στην γκαρνταρόμπα. Πατείς με πατώ σε. Σε λίγο δεν είχαν μείνει στην αίθουσα παρά λίγοι και το Διοικητικό Συμβούλιου του συλλόγου και μια θημωνιά από γαλότσες. Τότε ήταν πολύ της μόδας και πάνω στην παραζάλη που να βρει κανείς άκρη. Έτσι εκείνη τη χρονιά ο χρόνος τελείωσε πολύ άδοξα, χωρίς Miss Διδυμοτείχου και τις ταινίες μαραμένες και λυπημένες που δεν στόλισαν την γυναικεία ομορφιά.
Στον ωραίο εκείνο “παλιό καιρό”, που λέγει και το τραγούδι όλα ήταν θαυμάσια και είχαν το δικό τους ξεχωριστό νόημα, που έδινε σ’ αυτήν την εσχατιά της πατρίδας μας ζωή, δύναμη και ομορφιά. Και ας μην ξεχνάμε πως ήταν πρωτεύουσα Επαρχίας, με Έπαρχο και σχετική γραμματεία, με μεγάλη περιφέρεια, Διδυμοτείχου και Ορεστιάδας.
