Κείμενο: Μοκαΐτης Χρήστος – Τσιπέλης Λευτέρης – Τσομπανίδης Βασίλης
Μελέτη/Εργασία για το Δ.Ι.Ε.Κ. Διδυμοτείχου /Τμήμα «Φύλακες Μουσείων και Αρχαιολογικών Χώρων»
Το χωριό Ρούσσα (παλιά Ρουσαλάρ) είναι σε υψόμετρο 370 μέτρων, ανήκει στον δήμο Σουφλίου και είναι κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η περιοχή της Ρούσσας κατοικούνταν ανελλιπώς από τους προϊστορικούς χρόνους, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή υπάρχουν σημάδια κατοίκησης από την εποχή του Σιδήρου.
Τα αρχαιολογικά μνημεία είναι οι βραχογραφίες οι οποίες βρίσκονται δυτικά της Ρούσσας, στις πρόποδες του υψώματος Χίλια, οι μεγαλιθικοί τάφοι που βρίσκονται στις κορυφές των χαμηλών υψωμάτων γύρω από το χωριό Ρούσσα απέναντι από το παλιό φυλάκιο στη τοποθεσία Ιντζέ-κιόη και ο Τεκές του Σεγίτ Αλή Σουλτάν που βρίσκεται τρία χιλιόμετρα έξω από το χωριό Ρούσσα είναι ανάμεσα από τα χωριά Γονικό, Μεγάλο Δέρειο και Ρούσσα.
Οι Βραχογραφίες
Στους πρόποδες του υψώματος Χίλια, δυτικά της Ρούσσας είναι οι βραχογραφίες οι οποίες είναι σκαλισμένες στα βράχια κάτω από το ύψωμα Σιβρή, βρίσκονται 700 μέτρα μετά από την τοποθεσία Μπαλαμπάν τσεγίρ και χρονολογούνται από το 900 – 1100 π.Χ.
Στις βραχογραφίες εικονίζονται εγχάρακτες μορφές γυναικών και ανδρών σε διάφορες στάσεις αλλά και σε σκηνές χορού, ερπετά, πουλιά που πιθανόν να ταυτίζονται με χελιδόνια και αστρικά σώματα που συμβολίζουν τον ήλιο και τη σελήνη. Πιθανολογείται πως τα σύμβολα των βραχογραφιών αποτελούν αρχαίο ορφικό ύμνο. Οι παραστάσεις συνδέονται με θρησκευτικές δοξασίες της εποχής και έχουν αποτροπαϊκο και μαγικό και χαρακτήρα, παρόμοιες παραστάσεις συνέχισαν να σκαλίζουν οι άνθρωποι έξω από τις κρήνες ή τις οικίες τους έως και τον περασμένο αιώνα.
Το σκάλισμα των βραχογραφιών ήταν βαθύ, σαν εσώγλυφο, τα ανθρώπινα κεφάλια δηλώνονται μικρές κυκλικές κοιλότητες ή με ημικυκλικό περίγραμμα που κλείνει προς τα πάνω με επίπεδη επιφάνεια. Τα χέρια σχηματίζουν σταυρό με το σώμα και πιθανόν να είναι μια πρωτόγονη απεικόνιση της σταυρώσεως του Ορφέα. Άλλες παραστάσεις είναι με τα χέρια λοξά προς τα πάνω σε στάση δέησης ή προς τα κάτω. Σε κάποιους ανθρώπους με ευθεία γραμμή δηλώνεται και το ανδρικό μόριο. Από τα σύμβολα, διακρίνονται κύκλος με τέσσερις ακτίνες ήλιος κ.α. ημικυκλικά ή κυκλικά σχήματα.
Οι βραχογραφίες της Ρούσσας μοιάζουν με τη μορφή crimacante στην Ιταλία και ίσως να είναι η προσπάθεια αποδόσεως ενός ορφικού ύμνου σε σκίτσα.
Οι Μεγαλιθικοί τάφοι – Dolmen
Γύρω από το χωριό Ρούσσα απέναντι από το παλιό φυλάκιο στη τοποθεσία Ιντζέ-κιόη βρίσκονται μεγαλιθικοί τάφοι τύπου dolmen οι οποίοι χρονολογούνται στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου 9ος – 8ος αιώνας π.Χ. και επισημάνθηκαν για πρώτη φορά το 1971.
Στην ευρύτερη περιοχή του νομού Έβρου εντοπίστηκαν περισσότερα από εκατό Dolmens. Τα μνημεία αυτά είναι βράχοι με λαξευτούς θαλαμοειδείς τάφους, κοιλότητες, ηλιακούς δίσκους, κόγχες, και άλλες λαξευτές κατασκευές που άνηκαν σε υπαίθρια ιερά και θυσιαστήρια. Τα Dolmens έχουν απλή μορφή με ένα τετράπλευρο προθάλαμο μπροστά και διάδρομο.
Ο μεγαλύτερος από τους μεγαλιθικούς τάφους που έχει εντοπιστεί στην Ρούσσα περιβάλλεται από κυκλικό κρηπίδωμα. Οι τάφοι είναι κατασκευασμένοι από πέντε πλάκες σχιστόλιθου με το χαρακτηριστικό πλευρικό άνοιγμα των dolmens στον θάλαμο ή στον προθάλαμο. Στο εσωτερικό των τάφων τοποθετούσαν μεγάλα αγγεία με την τέφρα του νεκρού ή απευθείας τα υπολείμματα καύσης μαζί με τα κτερίσματα.
Στην περιοχή της Ρούσσας βρέθηκαν και άλλοι τάφοι, θήκες σε μικρότερες διαστάσεις, κατασκευασμένες από το ίδιο υλικό αλλά χρονολογικά νεότερες των μεγαλιθικών τον 8ο αιώνα π.Χ ενώ οι μεγαλιθικοί τάφοι ήταν τον 9ο – 8ο αιώνα π.Χ.
Στους τάφους βρέθηκαν κτερίσματα και μεγάλα αγγεία – φιάλες κάνθαροι, αμφορείς και κύπελλα. Ως προς τη διακόσμηση διακρίνονται δύο κατηγορίες αγγείων. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα αγγεία, που φέρουν ραβδώσεις στο χείλος, στο λαιμό και στον ώμο, στις αποφύσεις και στις λαβές, και στη δεύτερη ανήκουν τα αγγεία που φέρουν πλούσια εμπίεστη διακόσμηση με γεωμετρικά μοτίβα. Οι δυο κατηγορίες αντιστοιχούν σε δυο φάσεις που χρονολογούνται στον 9ο και τον 8ο αιώνα π.Χ. αντίστοιχα. Η χαρακτηριστική κεραμική με τις κερατοειδείς αποφύσεις τις ραβδώσεις και την εμπίεστη διακόσμηση ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη από τον Δούναβη έως την περιοχή της Τροίας και καλύπτει το μεγαλύτερο τμήμα της αρχαίας Θράκης.
Ο Τεκές του Σεγίτ Αλή Σουλτάν
Ο Τεκές του Σεγίτ Αλή Σουλτάν γνωστός και ως ο Τεκές του Κιζήλ Ντελή βρίσκεται τρία χιλιόμετρα έξω από το χωριό Ρούσσα. Βρίσκεται ανάμεσα από στα χωριά Γονικό, Μεγάλο Δέρειο και Ρούσσα. Είναι ένας οθωμανικός Αλεβήτικος τεκές σημείο συνάθροισης δερβίσηδων, του τάγματος των Μπεκτασήδων το οποίο υπολειτουργεί μέχρι και σήμερα. Θεωρείται από τους παλαιότερους διατηρημένους τεκέδες στον χώρο των Βαλκανίων και ένα από τα δύο σημαντικότερα κέντρα του Μπεκτασισμού.
Η ονομασία των Αλεβίτων προέρχεται από το όνομα του γαμπρού του Μωάμεθ, Αλί ίμπν Αμπού Τάλιμπ, ο οποίος είχε παντρευτεί την Φατιμά η οποία ήταν πιο αγαπημένη από τις κόρες του Μωάμεθ. Οι Αλεβίτες τιμούν τον Αλή όμως η λατρεία τους λαμβάνει χώρα περισσότερο σε οίκους συναθροίσεων παρά σε τζαμιά και στις τελετές τους έχουν περισσότερο χορό και μουσική. Σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους που κάνουν τελετές στην αραβική γλώσσα, οι Αλεβίτες χρησιμοποιούν κυρίως την τούρκικη γλώσσα και λιγότερα τα κουρδικά.
Τα βασικά χαρακτηριστικά του αλεβιτισμού είναι σεβασμός και αγάπη τους ανθρώπους, ανεκτικότητα απέναντι σε άλλες εθνικές και θρησκευτικές ομάδες, σεβασμός στους εργαζομένους και ισότητα ανδρών και γυναικών.
Ο τεκές είναι ένας χώρος με πετρόκτιστη περίφραξη πιο κάτω υπάρχει ένα πέτρινο γεφύρι και μια πετρόκτιστη πηγή που ονομάζεται Μπαμπά μπουνάρ.
Ο τεκές ιδρύθηκε από τον δερβίση Σεγίτ Αλή Σουλτάν περί το 1400 – 1403 μ.Χ. Ο σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Α΄ παραχώρησε τον συγκεκριμένο χώρο και η χρονολογία ανοικοδόμησης του φαίνεται από μια επιγραφή που βρίσκεται στο κτήριο Meyden Evi δηλαδή στο κτήριο των μυστηριακών συνάξεων. Το κτήριο ανοικοδομήθηκε 1402 και ανακαινίστηκε το 1759.
Οι τεκέδες από τα τέλη του 14ου αιώνα στην περιοχή του βορείου Έβρου, φρουρούσαν και έλεγχαν τις οδικές αρτηρίες αλλά απολάμβαναν και φορολογικές ελαφρύνσεις. Ο Τεκές του Σεγίτ Αλή Σουλτάν φύλαγε το ορεινό πέρασμα από την Ροδόπη προς το Σουφλί και το Διδυμότειχο.
Στο κέντρο του τεκέ υπάρχει μια μουριά 600 ετών τα μούρα της οποίας είναι θαυματουργά, η μουριά είναι το ιερό δέντρο του μπεκτασισμού. Γύρω από τη μουριά είναι διασκορπισμένα τα κτήρια του τεκέ:
α) η κουζίνα, στην οποία κατά την διάρκεια των εορτών μαγειρεύεται φαγητό για τους επισκέπτες,
β) το κονάκι στο οποίο διαμένει ο τουρμπεντάρης, ο επιστάτης του χώρου μαζί με την οικογένεια του,
γ) ένας τουρμπές – ταφικό μνημείο – μαυσωλείο του Σαγίτ Αλή Σουλτάν, στο βόρειο τοίχο είναι κρεμασμένες πέντε αραβικές επιγραφές, που μνημονεύουν την ιερή πεντάδα του μπεκτασισμού: Αλλάχ, Μουχάμετ, Αλή, Χασάν και Χουσεϊν,
δ) ο χώρος προσευχής (Meyden Evi) και
ε) πρόσφατες εγκαταστάσεις με κοινόχρηστους χώρους για επισκέπτες. Στο νεκροταφείο υπάρχουν πληθώρα τάφων Σεΐχηδων και Δερβίσηδων.
Την περίοδο Μαϊου – Αυγούστου τον τεκέ επισκέπτονται πιστοί από τα γειτονικά χωριά και ορθόδοξοι χριστιανοί είτε από περιέργεια, είτε συνειδητοποιώντας ότι το ετερόδοξο Ισλάμ (Μπεκτασισμός) έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κάθε χρόνο στον τεκέ εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Γεωργίου, γιορτή κοινή για τους χριστιανούς και τους αλεβίτες παρουσία εκτός των άλλων και του μητροπολίτη Διδυμοτείχου, Ορεστιάδας και Σουφλίου. Η πανήγυρης συνοδεύεται με κουρμπάνι και συνεστιάσεις.
Δυστυχώς δεν υπάρχει η μέριμνα του κράτους και δεν έχουν ληφθεί τα κατάλληλα μέτρα κυρίως για τα μνημεία που βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο όπως είναι οι βραχογραφίες και οι μεγαλιθικοί τάφοι που σε λίγο καιρό θα αλλοιωθούν είτε από κάποια φυσική καταστροφή είτε λόγω των καιρικών φαινομένων. Αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία αν ήταν σε κάποια άλλη χώρα θα προκαλούσαν το ενδιαφέρον των τουριστών.
Βιβλιογραφία
https://oreinografies.wordpress.com/2018/02/26/%CF%83%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%8D-%CE%AD%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%B9-%CE%B2%CF%81/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%A3%CE%B5%CE%B3%CE%AF%CF%84_%CE%91%CE%BB%CE%AE_%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%BB%CF%84%CE%AC%CE%BD
http://erevnw.blogspot.com/2015/10/blog-post_70.html
