ΟΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

Εφημεριδογραφία του Έβρου. Η καθημερινή εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ» της Αλεξανδρούπολης. Η πρώτη καθημερινή εφημερίδα του Έβρου.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γεωργίου Πανούση για την εφημερίδα ΦΑΡΟΣ Αλεξανδρούπολης, όπου αναφέρεται και στις παλιές εφημερίδες του Διδυμοτείχου.

Γεώργιος Πανούσης (Δικηγόρος)

Αφορμή στάθηκε ο διορισμός μου, ως δικαστικού αντιπροσώπου, στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεμβρίου 2010, στο Ελληνοχώρι Διδυμοτείχου. Άρχισα να διαβάζω για την τοπική ιστορία. Έχοντας αδυναμία στις ιστορίες του τοπικού τύπου, προσέτρεξα κατ’ αρχήν στον Κανδυλάκη, ο οποίος τόσες πολύτιμες πληροφορίες μας έχει δώσει για την ιστορία του τύπου, ειδικότερα της Θεσσαλονίκης. Στο κεφάλαιο «Ο Τύπος του Νομού Έβρου», του βιβλίου του Μανώλη Κανδυλάκη «Εφημεριδογραφία της Μακεδονίας και Θράκης», διάβασα με έκπληξη, ότι : «Οι πρώτες εφημερίδες στον Έβρο, η «Θράκη» και ο «Έβρος» εκδόθηκαν γύρω στο 1928, όμως όχι στην πρωτεύουσα του νομού, στην Αλεξανδρούπολη η οποία ακόμη προσπαθούσε να συγκροτηθεί και να ανασυγκροτηθεί, αλλά στο Διδυμότειχο. Η πόλη αυτή είχε ήδη αναπτυγμένη μεγαλύτερη πνευματική κίνηση και όπως βρίσκεται στο κέντρο του νομού είχε την ευχέρεια καλλίτερης κυκλοφορίας των εφημερίδων αλλά και αρτιότερης ενημερώσεως, αφού βρίσκεται πιο κοντά σε πηγές πληροφοριών, στην Αδριανούπολη (με την ελληνική στρατιωτική και την πολιτική διοίκησή της) και με τις πύλες εισόδου από τη Βουλγαρία και την Τουρκία.(Μανώλη Κανδυλάκη : Εφημεριδογραφία της Μακεδονίας και Θράκης, University Studio Press/Έκφραση, Θεσσαλονίκη, 2006, σελίδα 339 ).

Στη φωτογραφία το πρώτο φύλλο της εφημερίδας Θράκη με ημερομηνία 2 Φεβρουαρίου 1930.

Παρακάτω, στο ίδιο κεφάλαιο, κατά την εξαντλητική αναφορά των εφημερίδων και περιοδικών του Νομού Έβρου, ο Κανδυλάκης, γράφει για την εφημερίδα ΘΡΑΚΗ (Διδυμοτείχου) : «Η πρώτη εφημερίδα του Έβρου. Εκδόθηκε από τον βιβλιοπώλη Γρηγόριο Μήτκα, άγνωστο πότε και συνέχισε να εκδίδεται μέχρι το 1934, όταν διέκοψε την έκδοσή της μόλις ο εκδότης της διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του Δήμου. Ήταν εβδομαδιαία, μεσαίου σχήματος, συνήθως δισέλιδη αλλά και συχνά τετρασέλιδη, με ενδιαφέρον για τα τοπικά (πολιτικά, δημοτικά και οικονομικά) θέματα». Ενώ για την εφημερίδα ΕΒΡΟΣ (Διδυμοτείχου) σημειώνει ότι ήταν : «Εβδομαδιαία εφημερίδα, μία από τις δύο πρώτες που εκδόθηκαν στο νομό Έβρου. Την εξέδωσε ο Γεώργιος Αποστολίδης που είχε και τη διεύθυνσή της. Εκδόθηκε τον Ιούνιο του 1928 … ».

Στο ίδιο κεφάλαιο ωστόσο, ο Κανδυλάκης αποθησαυρίζει την εφημερίδα ο ΦΑΡΟΣ και γράφει γι’ αυτήν : «Καθημερινή ανεξάρτητος εφημερίς των θρακικών συμφερόντων. Ιδιοκτήτης και διευθυντής της ήταν ο δικηγόρος Ν. Βάϊος. Εκδόθηκε το 1924 (Οκτώβριο) και συνέχισε να εκδίδεται και τον επόμενο χρόνο. Κατά τον Κ. Μάγερ εκδόθηκε το 1928 και ήταν εβδομαδιαία. Κυκλοφόρησαν συνολικά τουλάχιστον 179 φύλλα της».

Ύστερα από αυτά συμπέρανα, ότι όσα γράφει ο Κανδυλάκης δεν προκύπτουν από αυτοψία φύλλων του ΦΑΡΟΥ, αλλά ότι από αξιόπιστη κατ’ αυτόν πηγή, την οποία δεν αναφέρει, ο ΦΑΡΟΣ πρωτοκυκλοφόρησε ως καθημερινή εφημερίδα τον Οκτώβριο του 1924, δεν απέκλειε όμως, αφού δεν τη χαρακτήριζε λανθασμένη, και το ενδεχόμενο να ήταν ορθή η πληροφορία του Μάγερ, ότι ο ΦΑΡΟΣ εκδόθηκε εβδομαδιαίος το 1928.

Πράγματι ο Μάγερ, στον κατάλογό του, των εφημερίδων του Νομού Έβρου, γράφει ως πρώτη χρονολογικά εκδοθείσα εφημερίδα στην Αλεξανδρούπολη, το Βήμα της Θράκης, 1927 – 1929, την οποία αναφέρει ως τρισεβδομαδιαία, και ακολουθεί ο ΦΑΡΟΣ, 1928, ως εβδομαδιαία. Για τον ΕΒΡΟ του Διδυμοτείχου ο Μάγερ γράφει ότι εκδόθηκε εβδομαδιαίος το 1939.   ( Κώστα Μάγερ : Ιστορία του Ελληνικού Τύπου, Τόμος Γ’, Αθήναι 1960, σελίδες 164 και 165 ).

Ο Τύπος στον Έβρο 1890-2010 του Μιχάλη και της Ολυμπίας Πατέλη.
Φωτο από sitalkisking.blogspot.com

Εν τω μεταξύ πληροφορήθηκα την έκδοση από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ροδόπης – Έβρου, του έργου των Ολυμπίας Πατέλη και Μιχάλη Πατέλη : «Ο Τύπος του Έβρου 1890 – 2010», το οποίο και προμηθεύτηκα από τις πολύ εξυπηρετικές και ευγενικές υπαλλήλους του Γραφείου Κομοτηνής, καθ’ οδόν για την ανάληψη των καθηκόντων μου. Το έργο αυτό περιλαμβάνει, θα έλεγα δικαιωματικά, και τους τίτλους των εφημερίδων που εκδόθηκαν στην Αδριανούπολη και έτσι προσθέτει ιστορία μισού αιώνα προς τα πίσω, ως προς την ιστορία του Τύπου του Έβρου. Στο πολύτιμο αυτό πανόραμα του τύπου του Έβρου, οι συντελεστές του καταχωρούν τις εφημερίδες και τα περιοδικά του Έβρου ανά περιοχή και με χρονολογική εμφάνιση. Όσον αφορά τις κυκλοφορίες της πόλης του Διδυμοτείχου, οι συγγραφείς βιβλιογραφούν δέκα τίτλους, με πρώτο χρονολογικά τον τίτλο της εφημερίδας “Σημαία”, της οποίας την πρώτη κυκλοφορία τοποθετούν κατά τα έτη 1925 – 1926. Δεν έχουν στη διάθεσή τους όμως κάποιο φύλλο της εφημερίδας αυτής και σημειώνουν ότι δεν βρέθηκε φύλλο της και ότι την πληροφορία την άντλησαν από τον Κωνσταντίνο Φανφάνη, από το φύλλο της εφημερίδας του «Κήρυξ της Θράκης» της 25^ης Ιουλίου 1950. Από εκεί προφανώς προέρχεται και η πληροφορία ότι εκδότες της Σημαίας ήταν οι Γ. Νικολακόπουλος και Θεοδωρακόπουλος. Ο Κανδυλάκης για τη Σημαία Διδυμοτείχου γράφει ότι ήταν : «Εφημερίδα η οποία εκδόθηκε στο Διδυμότειχο το 1927 με πολιτική και κοινωνική ύλη, δισέλιδη, χωρίς εικόνες. Δεν αναφέρεται από τους ιστοριογράφους του Τύπου του Έβρου και δεν βρέθηκαν άλλα στοιχεία γι’ αυτήν».

Η εφημερίδα Έβρος από το αρχείο της οικογένειας του Νίκου Δ. Τριανταφυλλόπουλου. Φύλλο 6 Δεκ 1930.

Οι Ολυμπία και Μιχάλης Πατέλης αναφέρουν ως δεύτερη χρονολογικά εφημερίδα του Διδυμοτείχου τον ΕΒΡΟ, με εκδότη τον Γεώργιο Αποστολίδη, εβδομαδιαία συχνότητα και με έτος πρώτης κυκλοφορίας το 1929. Και όχι μόνον αυτό, αλλά παραθέτουν στο έργο τους και σχετική φωτογραφία του υπ’ αριθμόν 254 φύλλου της εφημερίδας της 14^ης Μαΐου 1932. Από τα εκδοτικά στοιχεία της εφημερίδας, που φαίνονται στη δημοσιευμένη φωτογραφία διακρίνουμε ότι η εφημερίδα αυτή κατά τη 14^η Μαΐου 1932 διένυε το Δ’ έτος της κυκλοφορίας της, γεγονός το οποίο τοποθετεί την έναρξη της πρώτης κυκλοφορίας της ίσως εντός του έτους 1929, χωρίς όμως να αποκλείεται, λαμβανομένης υπ’ όψη της αρίθμησης και η πιθανότητα του Ιουνίου του 1928, όπως γράφει ο Κανδυλάκης.

Επειδή με τον τίτλο ΕΒΡΟΣ εκδόθηκαν αρκετές εφημερίδες και περιοδικές εκδόσεις, παραθέτω συνοπτικό πίνακα αυτών των εντύπων, που εκδόθηκαν υπό τον τίτλο ΕΒΡΟΣ :

α. Δισεβδομαδιαία εφημερίδα της Αδριανούπολης, την οποία εξέδωσε το έτος 1891 ο Κ. Σ. Βλαχόπουλος. Την 26^η Ιουνίου 1904 εκδόθηκε το υπ’αριθμόν 859 φύλλον της. Δεν γνωρίζω μέχρι πότε συνέχισε την έκδοσή της.

β. Εβδομαδιαία εφημερίδα την οποία εξέδωσε τον Ιούνιο του 1928 ή το 1929 στο Διδυμότειχο ο Γεώργιος Αποστολίδης και η οποία συνέχισε την έκδοσή της μέχρι το έτος 1941, οπότε και διέκοψε την κυκλοφορία της, λόγω της εισβολής των Γερμανοβουλγάρων. Μετά τον πόλεμο εκδόθηκε για δεύτερη περίοδο και για μικρό διάστημα στην Αλεξανδρούπολη, όπου είχαν μεταφερθεί τα διασωθέντα τυπογραφικά της στοιχεία και τέλος επανεκδόθηκε ως τρίτη περίοδος από τον Γεώργιο Αποστολίδη, στην Αλεξανδρούπολη, την 1^η Φεβρουαρίου 1956 και συνέχισε να εκδίδεται τουλάχιστον μέχρι τον επόμενο χρόνο, φύλλο της 8^ης Ιανουαρίου 1957.

γ. Εβδομαδιαία εφημερίδα την οποία εξέδωσε και διηύθυνε, στην Αλεξανδρούπολη το 1929 ο Ζήνων Λεφάκης με αρχισυντάκτη τον Κωνσταντίνο Φανφάνη. Η εφημερίδα μεταβιβάστηκε στον Νικόλαο Βάο και έγινε ημερήσια για μικρό χρονικό διάστημα. Δεν υπάρχουν πληροφορίες μέχρι πότε συνέχισε την έκδοσή της.

δ. Δελτίον πληροφοριών της Νομαρχίας Έβρου που εκδόθηκε με μορφή εφημερίδας το 1968, μέχρι τουλάχιστον το 1970 και συνέχισε να εκδίδεται σε σχήμα περιοδικού, ως ‘‘ νέα έκδοσις ’’, διμηνιαίον, τεύχος 1, Μάρτιος – Ιούλιος 1971, μέχρι το 1975, με εκδότη τον Παναγιώτη Κόλια, διευθυντή τον Παναγιώτη Σακελλαρίδη και δημοσιογράφο τον Παναγιώτη Κλώθο.

ε. Μηνιαίο μαθητικό περιοδικό, το οποίο εξέδιδε και διηύθυνε, στο Σουφλί, ο Θαλής Προδρόμου, με χρόνο έκδοσης το 1925, το υπ’αριθμόν 7-8 διπλό τεύχος του οποίου κυκλοφόρησε τον Ιούνιο – Ιούλιο του 1926.

στ. Στη δεύτερη σελίδα του υπ’αριθμόν 56 φύλλου του ΦΑΡΟΥ, με ημερομηνία : Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 1924, διαβάζουμε διαφημιστική λεζάντα μίας τυπογραφικής γραμμής ότι : « Ο ‘‘ ΕΒΡΟΣ ’’ εκτυπούται εις τα καλλιτεχνικά Τυπογραφεία Αδελφών Σακελλαρίδου ». Μήπως πρόκειται άραγε για λανθάνουσα μέχρι σήμερα εβδομαδιαία εφημερίδα, η οποία δικαιολογεί την πληροφορία του Κανδυλάκη, ότι η μία από τις πρώτες δύο εφημερίδες του νομού Έβρου, ονομάζονταν ακριβώς ‘‘ ΕΒΡΟΣ ’’ και που είναι άλλη από τον ΕΒΡΟ του Διδυμοτείχου, που εξέδωσε ο Αποστολίδης;

Περαιτέρω οι Ολυμπία και Μιχάλης Πατέλης δημοσιεύουν ως τρίτη χρονολογικά εφημερίδα του Διδυμοτείχου τη ΘΡΑΚΗ του Γρηγορίου Μήτκα και δημοσιεύουν και φωτογραφία του πρώτου της φύλλου της 2ας Φεβρουαρίου 1930. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν όλα αυτά, θα πρέπει πλέον να δεχθούμε ότι το Διδυμότειχο, μετά την απελευθέρωσή του το 1920, εμφάνισε σχετικά σύντομα εκδοτική δραστηριότητα και απέκτησε εφημερίδες. Έτσι μεταξύ των ετών 1925 και 1927 πρωτοκυκλοφόρησε η ΣΗΜΑΙΑ, για να ακολουθήσουν ίσως τον Ιούνιο του 1928 ή το 1929 ο ΕΒΡΟΣ και στις 2 Φεβρουαρίου 1930 η ΘΡΑΚΗ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Το πρώτο κεφάλαιο αυτής της εργασίας δημοσιεύτηκε με μικρές αλλαγές στη μηνιαία εφημερίδα του Δήμου Διδυμοτείχου «Εν Διδυμοτείχω», έτος 1^ο, Τρίτη 3 Σεπτεμβρίου 2013, Αριθμός Φύλλου 6, με τον τίτλο « Οι πρώτες εφημερίδες του Διδυμότειχου ».